II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ İSLAMCILIK AKIMININ MEDRESE ALGISI (1908-1918)

Abstract

Bu çalışma II. Meşrutiyet Dönemi’nde (1908-1918) İslamcı aydınların medrese kurumunun ıslahına dair görüş, öneri ve çalışmalarını tespit etmeyi; bu süreçte yapılan resmi düzenle meler üzerindeki katkılarını ve bu katkılar neticesinde uygulamaya yansıyan gelişmelere ilişkin değerlendirmelerini ortaya koymayı amaçlamıştır. Tarih araştırması yöntemi kul lanılarak hazırlanmış olan çalışmamızda; İslamcı aydınların yayımladıkları makaleler, on lara ait eserler ve risaleler ana kaynak olarak incelenmiştir.

İslamcı aydınların medreselere yönelik düşüncelerinin tespiti adına çalışma öncelikle II. Meşrutiyet Dönemi’nin en önemli fikir hareketleri arasında yer alan İslamcılık akımının doğuşu, gelişimi ve teşkilatlanmasına etki eden sebepler üzerinde durmuş; akımın yayın or ganları ile akıma yön veren düşünürler ele alınmıştır. İkinci bölümde ise İslamcı düşünürler in medreselerin geri kalma nedenleri, medrese ıslahının gerekçeleri üzerinde beyan ettikleri görüşleri irdelenmiş; medreselerin ıslahına yönelik sundukları risaleler ve raporlar üzerinde durulmuştur. İslamcı aydınların kamuoyu ve resmi makamlara yönelik tüm bu söylem, öneri ve tekliflerinin yayımlanan Nizamnameler üzerinde ne derece etkili olduğu sorusuna çalışma üçüncü bölümünde yanıt aramıştır. Bu anlamda II. Meşrutiyet Dönemi’nde me dreseler için resmî makamlar tarafından yürürlüğe konan Medaris-i İlmiye Nizamname si (1910), Islah-ı Medâris Nizamnamesi (1914) ve Dâru’l-Hilâfeti’l-Aliyye Medresesi ile Taşra Medresesi Hakkında Nizamname (1917) neticesinde oluşturulan yeni medreseler ele alınmış; nizamnamede ortaya koyulan hususlar hakkında İslamcı aydınların din, kültür, ahlak, siyaset, eğitim vb. hususarı ön plana çıkaran düşüncelerine yer verilmiştir.